Ο
φανταστικός κόσμος του Batman
είναι ένας περίεργος συνδυασμός ρεαλιστικής καθημερινότητας, πολυθεματικού τσίρκου
και ανοιχτού ψυχιατρείου. Γι’ αυτό καταφέρνει να εντάξει εύκολα τις καλειδοσκοπικές
εικόνες των αρχετύπων στην πραγματική δομή της σύγχρονης κοινωνίας. Ο αρνητικός
χαρακτήρας του Joker
είναι ο ιδανικός κακοποιός για το βασικό αφήγημα αυτού του φανταστικού κόσμου,
καθώς είναι ταυτόχρονα κλόουν και ψυχοπαθής. Ο Joker είναι τρελός,
κι όπως γνωρίζουν οι μυστικιστές, οι ψυχολόγοι και οι χαρτοπαίχτες, ο Τρελός
αντιστρέφει τους κανόνες όταν εμφανίζεται την κατάλληλη στιγμή.
Ο Τρελός
είναι βασικός χαρακτήρας της Μεγάλης Αρκάνας των Ταρώ. Έχει μεσιανικά
χαρακτηριστικά αθωότητας και πάθους αλλά και άγνοια κινδύνου και συμβολίζει την
ψυχή στην ενστικτώδη μορφή της. Μπορεί να σπείρει τη διχόνοια, να φέρει το
χάος, να αναστρέψει τις έννοιες, να χλευάσει τη νομιμότητα της κυριαρχίας. Με
τα άγρια χωρατά του, ο Τρελός μπορεί να υπονομεύσει την αυλή του Βασιλιά. Μόνο
που στην εποχή μας, στη θέση του Βασιλιά κυβερνάει ένα πολυπλόκαμο σύστημα οικονομικής
εξουσίας.
Στην πρόσφατη, ομώνυμη ταινία, ο Τρελός επανεμφανίζεται ως Joker, για να εκθέσει όλους τους θεσμούς αυτού του διεφθαρμένου συστήματος που καταδυναστεύει τη σύγχρονη Δύση. Ο σκηνοθέτης του επιχειρεί μια ακτινογραφία της κοινωνικής διαστρωμάτωσης της μαζικής δημοκρατίας, όπως την έχουν από κοινού συγκροτήσει οι συνεργαζόμενοι αριστεροί και δεξιοί διαχειριστές της.
Ανάμεσα
στο μελόδραμα και το ψυχόδραμα, η σπουδή χαρακτήρα του Joker μετατρέπεται σε μια καθολική
καταγγελία της παθογένειας του χρήματος και του θεάματος. Από τις συνοικιακές συμμορίες
έως την διαπλεκόμενη πλουτοκρατία, από τον ρουφιάνο συνάδελφο έως τον άδικο εργοδότη,
από τους θρασύδειλους χρηματιστές έως τους κυνικούς τηλεπαρουσιαστές.
Το
πρόβλημα ξεκινά από την μονογονεϊκή οικογένεια, που της λείπει το θεμελιώδες
ανδρικό πρότυπο του Πατέρα. Ξεκινά από την ανύπαντρη μητέρα, που εκθέτει τον
μικρό γιό της στην επισφαλή εναλλαγή των τυχαίων συντρόφων. Και συνεχίζεται με τις
προσωπικές αυταπάτες, την ανασφάλεια του καθημερινού βιοπορισμού, την αδιαφορία
του άλλου φύλου, την αναρχία στους δρόμους, την ελλιπή περίθαλψη, την ανεπάρκεια
του κράτους. Όλα οδηγούν στο τραγικό αδιέξοδο της απρόσωπης κοινωνίας μας,
που βασίζεται μόνον στην οικονομική δύναμη ενώ της λείπουν η οργανική συνοχή
και η δίκαιη ιεραρχία.
Ο Joker της
ταινίας είναι ένας λευκός, μοναχικός, μεσήλικας άνδρας, που έχει υποστεί ολόκληρη
την κλίμακα φαυλότητας αυτού του αισχρού φάσματος χειραγώγησης. Στο καθεστώς
της κατάφορης αδικίας, η διαταραγμένη ψυχική του υγεία μοιάζει απλώς με πρόφαση
για την άγρια αυτοδικία, ένα εύπεπτο άλλοθι για την εξόντωση των ανάλγητων καταπιεστών.
Η απόγνωση οδηγεί αρχικά στο προσωπικό ξέσπασμα της συσσωρευμένης οργής κι
έπειτα στη γενικευμένη εξέγερση ενάντια στο αποτυχημένο σύστημα που αντί να
ενσωματώνει, καταδικάζει στο περιθώριο τους λιγότερο προικισμένους πολίτες.
Ο Joker δεν εξεγείρεται σαν
εκ γενετής κακοποιός αλλά σαν δικαιολογημένος τιμωρός της κακοήθειας. Με τον τρόπο
του, θα μπορούσε αβίαστα να σταθεί όχι απέναντι αλλά δίπλα στον εκδικητή του
εγκλήματος Batman.
Στο τέλος
της ιστορίας, ο σκηνοθέτης τον επαναφέρει σουρεαλιστικά στον πιο κλασσικό, καρτουνίστικο
γελωτοποιό των εικονογραφημένων περιοδικών. Έχει όμως ήδη μετασχηματίσει
αμετάκλητα τον χαρακτήρα του, έτσι ώστε ποτέ ξανά να μην διαβάσουμε τα κόμικς με
τον τρόπο που το κάναμε έως σήμερα.
Ίσως δεν
είναι τυχαίο ότι ο Τρελός ως Τζόκερ, είναι η τελευταία κάρτα Θριάμβου που υπάρχει
ακόμη στις σύγχρονες τράπουλες. Ο ρόλος του στο ευρύτερο παιχνίδι παραμένει απρόβλεπτος
και ανατρεπτικός.
Μοναδική
σωτηρία η αντιδραστική επανάσταση του Σκοτεινού Ιππότη, που ως αποφασισμένος κοινωνικός
αναμορφωτής θα επιστρέψει κάποτε με το νεανικό στρατό του για να επιβάλλει
την τάξη στον γερασμένο κόσμο της εποχής μας... «έναν κόσμο που μαστίζεται από απειλές χειρότερες
από τους κλέφτες και τους δολοφόνους...»
Η κινηματογραφική ταινία: Άψογη σκηνοθεσία, σενάριο, ηθοποιία,
φωτογραφία, μουσική.
Οι εικόνες: α) Διαφημιστικό πόστερ της ταινίας και β) Η κάρτα του
Τρελού της Μεγάλης Αρκάνας των Ταρώ της Μασσαλίας.
Τα κόμικς αναφοράς: α) Το THE KILLING JOKE (1988), των Alan Moore και
Brian Bolland, που παρουσιάζει την εκδοχή
της «κακής ημέρας» ως αιτίας γένεσης της διαταραγμένης προσωπικότητας του Joker. All it takes is one bad day.
β) Το THE DARK KNIGHT RETURNS (1986) του Frank Miller,
που περιέχει μια σκηνή αντίστοιχη με αυτή του προσκεκλημένου Joker στο τηλεοπτικό σόου. γ) Το πρόσφατο
BATMAN - WHITE KNIGHT (2018) του Sean Murphy, που πρωταγωνιστεί ένας
θεραπευμένος και θετικός Joker,
και έχει σαφείς αναφορές στο ρόλο των ελίτ στην αποσάθρωση του κοινωνικού
ιστού.
Ο πλούσιος Batman: Ο μεγάλος πλούτος του Bruce Wayne του
εξασφαλίζει κάλυψη, ανεξαρτησία και τα απαραίτητα υλικά μέσα για την επίτευξη
του ανώτερου σκοπού του. Δεν γνωρίζω άλλο πρωτότυπο σενάριο που ο πατέρας του Batman να
εκπροσωπεί την απάνθρωπη πλουτοκρατία.
Ο Τρελός των Ταρώ: Δεν έχει αριθμό, κι
έτσι τον βρίσκουμε ή πριν την πρώτη κάρτα, τον Μάγο που συνδέει το πνεύμα με
την ύλη, ή μετά την τελευταία κάρτα, τον Κόσμο που ως επίτευξη ολοκληρώνει τους
κύκλους της ζωής.
Ο Σκοτεινός Ιππότης: «It begins here… an army… to bring
sense to a world plagued by worse than thieves and murderers…» The Dark Knight Returns.
Μια ανάρτηση που θα έπρεπε να έχει προηγηθεί...
