23/12/07

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ MANFRED

Ο θάνατος μας καθορίζει. Αυτός είναι το μόνο αναπόφευκτο στον κόσμο των θνητών και το τέλος των ψευδαισθήσεων. Όμως... αν δεν μπορούμε να νικήσουμε την εντροπία... ας πέσουμε τουλάχιστον πολεμώντας αμετανόητοι!

Old man ! ‘tis not so difficult to die.

Ο Υπεράνθρωπος του Φρήντριχ Νίτσε οφείλει πολλά στον Υπεράνθρωπο του Μπάϊρον. Ο φιλόσοφος που ήταν θαυμαστής του ποιητή, είχε εντυπωσιαστεί από τον εισαγωγικό μονόλογο του Μάνφρεντ, εκεί που αποκαλύπτει πως το Δένδρο της Ζωής δεν είναι το Δένδρο της Γνώσης και η θλίψη είναι γνώση... και η βαθύτερη γνώση είναι μόνον βαθύτερη θλίψη.
Ποιός είναι όμως ο Βυρωνικός Ήρωας ;
Ο Βυρωνικός ήρωας δεν είναι εκπρόσωπος γενικά του ανθρώπινου γένους, είναι εκδήλωση παρεκτροπής... σύμβολο της δυνατότητας των καλύτερων να ρυθμίζουν μόνοι τους τις αστοχίες τους, ένα επόμενο στάδιο στην εξέλιξη. Ανώτερος από τους κοινούς ανθρώπους και στα πάθη και στις δυνάμεις, μυστηριώδης και ζοφερός, αδιάφορος και αυτάρκης, απολιτικός και επαναστάτης, τηρώντας δικό του κώδικα αξιών, διατηρώντας την ανάμνηση ανείπωτης ενοχής, περιφρονώντας φυσικά και υπερφυσικά εμπόδια. Ερωτικός και μάχιμος, γνώστης και θλιμένος.

Θλίψη και γνώση... Ο Μάνφρεντ είναι ο πιό Φαουστικός ήρωας του Μπάϊρον. Ο ποιητής είχε όντως επηρεαστεί από τον πρώτο Φάουστ του Γκαίτε και είναι άξιο προσοχής ότι και ο Γκαίτε αργότερα, θα είναι υπό την επήρεια του Βυρωνικού ήρωα, όταν θα γράφει τον δεύτερο Φάουστ. Ο Μάνφρεντ δεν είναι όμως Φάουστ, απλά διδάχτηκε απ΄αυτόν τι πρέπει ν’ αποφεύγει...


Στο κάστρο του, στις υψηλότερες Άλπεις ο Μάνφρεντ καλεί τα επτά πνεύματα και τους ζητάει να... ξεχάσει. Στην πραγματικότητα θέλει ελευθερία, που σημαίνει λησμονιά από μεγάλη προδοσία. «Πρόδωσε» αυτήν την ίδια τη Θεά του έρωτα, την Αστάρτη. Μετά από αποτυχημένη προσπάθεια να αυτοκτονήσει ψηλά στα βράχια και αρνούμενος έπειτα να υπακούσει στη μάγισσα των Άλπεων, συνεχίζει αναζητώντας απαντήσεις και συναντά τον ίδιο τον Αριμάν στην αίθουσα του θρόνου του. Αργότερα, ένας Ηγούμενος τον επισκέπτεται στον πύργο του και προσπαθεί να σώσει την ψυχή του. Δεν υπάρχει όμως λύτρωση ούτε κάθαρση, παρά μόνον αλαζονεία και ανταρσία, πίκρα και θυμός, ευγένεια και κατάρα, ανωτερότητα και θάνατος.
Προσέξτε τη στάση του Μάνφρεντ προς τον άρχοντα των δαιμόνων Αριμάν, όταν οι δαίμονες του ζητούν να γονατίσει:
« Πείτε σ’ αυτόν να υποκλιθεί εις τον ανώτερό του,
εις το υπέρτατο Άπειρο, εις τον Δημιουργό του
.. »
Συγκρίνετε τη στάση του προς τον ιερωμένο, όταν αυτός του ζητά να μετανοήσει:
«Οτι κι αν είμαι ή ήμουνα το ζήτημα είναι τέτοιο
ανάμεσα στον ουρανό και στον εαυτό μου μόνο.
Δεν επιλέγω έναν θνητό γιά μεσολαβητή μου.
»

Μόνον τον Ήλιο αποχαιρετά με σεβασμό ο Μάνφρεντ, για τελευταία φορά πριν δύσει...
« Ένδοξη Σφαίρα! ίνδαλμα της αρχεγόνου πλάσης
και της φυλής της σφριγηλής των άνοσων ανθρώπων
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Σφαίρα πανενδοξότατη! που ήσουνα λατρεία,
προτού γνωσθεί το μυστικό σου μεσ’ στη δημιουργία!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Γειά σου, λοιπόν, σε χαιρετώ! δεν θα ξαναντικρύσω
το φως σου το εσπερινό.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Εφυγε. Τον ακολουθώ.
»
 
Έτσι φτάνει η ώρα της αλήθειας και η τελευταία μάχη. Τον διεκδικούν και το Κακό και το Καλό, μα κανείς δεν πρόκειται να τον έχει. Στον μαύρο προσωπικό του δαίμονα υπενθυμίζει πως η ισχύς του δεν αγοράστηκε με συμβόλαιο ανταλλαγής ψυχής αλλά με υψηλή επιστήμη:
«Μακριά μου! όπως έζησα μονάχος θα πεθάνω.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Όσο έχω γήινη πνοή θα σας περιφρονάω -
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ο νούς του ανθρώπου ο αθάνατος πάντοτε πιλογιέται
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
είναι η πηγή κάθε δεινού κι έχει δικό του τέλος,
ένας χωρόχρονος σωστός είναι στον εαυτό του.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Του εαυτού μου χαλαστής, ένα δικό μου επέκεινα
θα γίνω – τώρα πίσω! πίσω χαμένοι δαίμονες!
Του θανάτου το χέρι είν’ πάνω μου – αλλ’ όχι το δικό σας!
»
Από την άλλη πλευρά, ο αββάς περιμένει μιά προσευχή για συγχώρεση, κι όμως :
Manfred: Old man ! ‘tis not so difficult to die.
(Ο ΜΑΝΦΡΕΝΤ πεθαίνει)

Δεν είναι τόσο δύσκολο το πράγμα να πεθαίνεις...
Αυτά τα τελευταία λόγια της υπεράνθρωπης αυτοεπιβεβαίωσης, επισφραγίζουν την Απόλυτη Αντίσταση Εναντίον Όλων.



Ο Μπάϊρον ταυτιζόταν με τους ήρωές του. Ζούσε την ποίησή του. Ιδιαίτερα ωραίος άνδρας κι όμως εκ γενετής κουτσός. Εξαίρετος πυγμάχος και ξιφομάχος, ιππέας και κολυμβητής. Εραστής αμέτρητων γυναικών και κάποιες φορές εραστής ανδρών, ένοχος εραστής ακόμη και της ετεροθαλούς αδελφής του. Κυνηγός και κυνηγημένος, εξερευνητής του απαγορευμένου και αυτοκαταστροφικός, ποιητής, αμαρτωλός κι επαναστάτης.
Τι ποιό φυσικό ο Ποιητής να επιλέγει να πεθάνει σαν Στρατιώτης, στην ερειπωμένη χώρα των αθανάτων:
« Ζήτα – λιγότερο ζητήθη απ’ ότι ευρέθη –
τάφο στρατιώτη: το καλύτερο γιά σέ !
Κοίταξ’ έπειτα γύρω σου και διάλεξε τον τόπο
και βρές αναπαμό
»

Τη βραδιά που το πύρινο πνεύμα του Μπάϊρον έφυγε γιά τον Ήλιο, μιά φοβερή καταιγίδα με αέρα και βροχή μαινόταν πάνω από το Μεσολόγγι. Επειδή ήταν μαύρη νύχτα, ο Θεός φώτιζε με απανωτούς κεραυνούς και αστραπές το σκοτάδι. Σήμαινε έτσι το θάνατο του ήρωα και του έδειχνε το δρόμο.

« Δεν ήρθες με του τραγουδιού σου τον ωραίο θυμό
ήρθες την ίδια σου ζωή στης ιερής θυσίας
να φέρεις το βωμό,
κι αν έζησες Διόνυσος, ξεψύχησες Μεσίας
»

Στις 20 Απριλίου, ανατολή του Ήλιου, τριανταεφτά κανονιοβολισμοί για να συνοδεύουν τον Byron και τον Manfred. Να συνοδεύουν το ανυπόταχτο πνεύμα του στο δρόμο προς τον Ανίκητο Ήλιο, προς την πύρινη καρδιά του Θεού, εκεί που αναδημιουργείται η ζωή πέρα από το καλό και το κακό.
Παντοτινό μας πρότυπο, πάντα να μας φωτίζεις...!
 
 

MANFRED: Το πρώτο δραματικό ποίημα του Μπάϊρον (1816-17).
Τα μεταφρασμένα αποσπάσματα του ΜΑΝΦΡΕΝΤ: Απόδοση του Αθ. Οικονόμου.
Τα τελευταία λόγια: Ο εκδότης τα είχε παραλείψει στην πρώτη έκδοση του έργου, προκαλώντας τον θυμό του Μπάϊρον.
Τετράστιχη στροφή 1η: Οι τελευταίοι στίχοι του ποιήματος που έγραψε ο Μπάϊρον την ημέρα που συμπλήρωσε τα 36 (στις 22/01/1824) στο Μεσολόγγι. Απόδοση του Δ. Σταύρου.
Τετράστιχη στροφή 2η: Επίγραμμα του Κωστή Παλαμά.
Στις 20 Απριλίου: 19Απριλίου 1824 το βράδι, ο θάνατος του Μπάϊρον.
Η φωτογραφία: Προσκύνημα στο Μεσολόγγι.
Οι πίνακες: Oak Tree in Snow (1829), Dolmen in the Snow (1807) είναι του γερμανού Ρομαντικού ζωγράφου Caspar David Friedrich.
Η αλήθεια για τη γνώση: Την αποκαλύπτει η πρώτη Μοίρα ...
«
Δεν είναι η γνώση χαρμονή κι όλη η επιστήμη
δεν είναι παρ' αντάλλαγμα της άγνοιας γιά εκείνο,
που άλλο είδος άγνοιας κομίζει στον που ξέρει
. »

8 σχόλια:

Unknown είπε...

Δεν είναι ασυνήθιστο, αυτοί που από τύχη γεννήθηκαν να υστερούν σε κάτι, όπως ο Byron να δημιουργούν μία προσωπικότητα στην οποία προβάλλουν όλα αυτά που κατά τη γνώμη τους "χάνουν" απ' την ζωή. Ακόμα περισσότερο, να δηλώνουν την άρνηση τους στο θάνατο μέσα από μια ξέφρενη αναζήτηση ηρωϊσμού, και μια μελαγχολική και συνάμα ρομαντική άποψη της θλίψης. Ευτυχώς για εμάς ο Byron είχε και ταλέντο όταν το έκανε αυτό.

Ομως η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ζωή και θάνατος είναι τόσο αλληλένδετα που δεν αξίζει να τα διαχωρίζουμε ή/και να αρνούμαστε ένα από τα δύο. Η πραγματική γνώση δεν οδηγεί σε Δύναμη (αυτό είναι βέβαιο), αλλά ούτε και σε θλίψη. Η πραγματική γνώση οδηγεί σε απλότητα. Σε ομορφιά, σε αγάπη.Κυρίως σε ελευθερία. Ακολουθεί δηλαδή κανείς την κάθε στιγμή, με πλήρη συνείδηση, χωρίς να χρειάζεται να αντισταθεί σε τίποτα και ούτε καν η θλίψη μπορεί να τον δεσμεύσει.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση, το δημιούργημα στάθηκε, στα τελευταία του λόγια τουλάχιστον, ανώτερο του δημιουργού του και σαφώς πιο φωτισμένο. "Δεν είναι δα και τόσο δύσκολο να πεθαίνεις, γέρο" λέει ο Μanfred. Συνειδητοποιώντας τη στιγμή που πεθαίναι πως αυτό που πολεμούσε όλη του την ζωή, αυτό που φοβόταν (γιατί αυτό είναι ο ηρωϊσμός και τίποτε περισσότερο) δεν ήταν τίποτα που να αξίζει να του αφιερώσεις τόση πολλή προσπάθεια. Είναι πολύ ευκολότερο απ' ό,τι νομίζουμε να πεθάνεις. Και πολύ λιγότερο λυπηρό.

Ο άνθρωπος που Γνωρίζει, ξέρει πως τίποτα δεν χάνεται. Ο άνθρωπος που Γνωρίζει, δεν ανησυχεί αν της ύλης θα επιβιώσει η προσωπικότητα. Η μάχη της εντροπίας κερδίζεται ακριβώς εκεί. Οταν κάποιος σταματάει να την πολεμά. Και το ανθρώπινο γένος θα έπρεπε να είναι περήφανο που έστω κάποιοι εκπρόσωποι του το έχουν καταφέρει..

Unknown είπε...

Υ.Γ. Θα μου συγχωρήσετε τα ορθογραφικά, γιατί άμα γράφεις αξημέρωτα νυστάζοντας ακόμα είναι αναπόφευκτα..

Περαστικός είπε...

Ίσιδα, η υψηλή τέχνη δεν χρειάζεται να αντιπαραβάλλεται και να κρίνεται με βάση ιερές αλήθειες, ούτε καν με την "πραγματικότητα", είναι αληθινή από μόνη της.

Σε κάθε περίπτωση, ο ήρωας (όχι αυτός ο οποίος κάνει μια ηρωική πράξη, αλλά ο ηρωικός άνθρωπος) δεν αρνείται τον θάνατο, μπαίνει στην οποιαδήποτε μάχη όπως ένας ασκητής ξεκινάει τον διαλογισμό του. Αυτοκαθοριζόμενος και όχι ετεροκαθοριζόμενος, δεν υποτάσσεται πουθενά, ούτε στο φόβο. Μένει πιστός στο φως εντός του, γνωρίζει ότι δεν υπάρχει άλλη οδός για εκείνον. Ούτε ο θάνατος ούτε ο διάβολος μπορούν να τον κάνουν να αλλάξει την πορεία του, γνωρίζει ότι αν το κάνει αυτό, θα είναι άχθος αρούρης, αλλά έχει και πάντα βοήθεια, ένα καλό σκυλί, την πίστη του, που δεν τον καταδυναστεύει αλλά τον ακολουθεί. Ο Γκαουτάμα βούδας ήταν ένας ήρωας που δεν δίστασε ούτε κλονίστηκε μπροστά σε κανέναν δαίμονα. Στην πορεία του διέκρινα έναν γνήσια ηρωικό άνθρωπο. Η γαλήνη έρχεται αφού νικήσεις στη σκληρότερη μάχη όλων.

Κάποτε, μια γριά μαζί με μια νεαρή και όμορφη γυναίκα φρόντιζαν έναν ασκητή, έναν άνθρωπο που προσπαθούσε να φτάσει στη φώτιση. Καθάριζαν το καλύβι του, τον προμήθευαν με τροφή και έκαναν άλλα αναγκαία για αυτόν. Η γριά, μετά από καιρό, θέλησε να τον δοκιμάσει για να δει πόσο αληθινός ήταν, πόσο είχε προοδεύσει, να βεβαιωθεί ότι οι κόποι της δεν πήγαιναν χαμένοι. Έστειλε λοιπόν την όμορφη γυναίκα να προσποιηθεί ότι έλκεται ερωτικά από αυτόν και να τον αγκαλιάσει για να δει πώς θα αντιδράσει. Η όμορφη, νεαρή γυναίκα αγκάλιασε λοιπόν κάποια στιγμή ερωτικά τον ασκητή. Ο ασκητής έμεινε ατάραχος. «Πώς αισθάνεσαι το άγγιγμά μου;» τον ρώτησε η νεαρή γυναίκα. «Ένα κούτσουρο που γέρνει πάνω σε έναν βράχο, μια παγωμένη χειμωνιάτικη μέρα χωρίς ζεστασιά». Η γριά γυναίκα εξοργίστηκε τόσο με αυτή την αντίδραση του ασκητή που έβαλε φωτιά στο καλύβι του κραυγάζοντας ότι τόσα χρόνια είχαν πάει χαμένα. Ο ασκητής μπορούσε να είχε αρνηθεί την ερωτική πρόκληση με περισσότερη καλοσύνη και ζεστασιά.

Αν προσπαθείτε να διαβάσετε την ποίηση και την κρίνετε με βάση τις αναπηρίες του συγγραφέα και τις ιερές και αναλλοίωτές σας αλήθειες, κάπου έχετε στραβοπατήσει, κάποιος πονηρούλης σας κοροϊδεύει εντός σας. Ίσως η αντίθεση με το υπόλοιπο έργο που νομίζεται ότι διακρίνετε στο τέλος του ποιήματος να μην υφίσταται. Προσοχή, πολλές φορές νομίζουμε ότι είμαστε κοντά στην αλήθεια, ενώ δεν θα μπορούσαμε να απέχουμε περισσότερο από αυτήν.

Unknown είπε...

Aχμ.. τι βλέπω Περαστικέ? Μισογυνιστικός εσωτερισμός?


οκ, ποτήρι είναι κι αυτό όπως θέλει το βλέπει κανείς..

Unknown είπε...

Εξαρτάται τι είναι αυτό που μας χωρίζει.. μπορεί να είναι και η Αβυσσος ξέρετε αγαπητέ μου

συγνώμη που η άποψη μου ενοχλεί τους φίλους του ιστολογίου σας, δεν θα επαναληφθεί

Περαστικός είπε...

Μισογυνισμός; Καμία σχέση. Ενοχλεί η άποψή σας; Και εδώ παρεξήγησις. Εσωτερισμός... δεν με ενδιαφέρει το θέμα, μόνο λίγη αλήθεια ψάχνω όπως όλοι. Μάλλον με ερμηνεύσατε με κάποιους κώδικες που μου είναι ξένοι. Λυπάμαι αν σας έκανα να αισθανθείτε άσχημα. Δεν θέλω να σας αποθαρρύνω από το να σχολιάζετε σε ένα ιστολόγιο που δεν είναι δικό μου. Δεν είμαι εγώ ο οικοδεσπότης και δεν επιθυμώ να διώχνω τους επισκέπτες του.

Unknown είπε...

Λοιπόν την επόμενη φορά Περαστικέ, μην μιλάτε για θέματα που δεν γνωρίζετε όπως η Υψηλή Τέχνη, μην προσβάλλετε αυτούς που απλά λένε την άποψη τους και κυρίως μην τα μπαλώνετε εκ των υστέρων. Δεν θα μπορούσατε να με κάνετε να αισθανθώ άσχημα ακόμα κι αν το επιζητούσατε, όμως με κάνατε να καταλάβω ότι δεν έχει νόημα να σχολιάζω στον παρόντα χώρο. Κρατήστε τον και αναπτύξτε με τον οικοδεσπότη του τις απόψεις σας. Εξάλλου το φταίξιμο ήταν δικό μου που ανταποκρίθηκα στην πρόσκληση του να σχολιάσω κάτι που εξαρχής είχα δηλώσει ότι δεν με ενδιαφέρει...

καλή συνέχεια

Περαστικός είπε...

:)