ΕΙΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Πριν από δύο αιώνες, σε μια μικρή επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα σύνορα της νοτιοανατολικής Ευρώπης, ξεκίνησε ένας εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος, που επανέφερε στο ιστορικό προσκήνιο τον σημαντικότερο λαό της ανθρωπότητας.

Η Ελληνική Επανάσταση οργανώθηκε και εκδηλώθηκε ακολουθώντας τον ανατρεπτικό άνεμο της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης και εν μέσω των κοινωνικών διεργασιών που μετασχημάτιζαν τους Ευρωπαίους και τους Οθωμανούς μετά το τέλος των Ναπολεόντειων χρόνων. Στην εποχή των πολυεθνικών σχηματισμών και των συγκρούσεων των λαών κατά των αντιδραστικών δυναστειών, οι εξεγερμένοι Έλληνες απαίτησαν το ξεχωριστό δικαίωμά τους στην εθνική αυτοδιάθεση, επικαλούμενοι την θρησκευτική διαφοροποίηση χριστιανών και μουσουλμάνων, και κυρίως, την ιδρυτική πράξη των αρχαίων προγόνων τους στα θεμέλια του Δυτικού Πολιτισμού. Στην σκιά της Αυστριακής και της Ρωσικής αυτοκρατορίας από τις οποίες αργότερα θα προέκυπταν τα περισσότερα νέα έθνη – κράτη, οι Έλληνες βρέθηκαν στην πρωτοπορία της εξέλιξης του εθνικισμού. Ευνοημένοι από τις πολιτικές αντιπαραθέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής δημιούργησαν κράτος πριν ακόμη από την κρατική συγκρότηση άλλων ιστορικών εθνών όπως οι Ιταλοί, οι Γερμανοί ή οι Πολωνοί.  

                               

Την επανάσταση οργάνωσε η Φιλική Εταιρεία, μια μυστική οργάνωση μικρεμπόρων με πρότερη συμμετοχή στον ελευθεροτεκτονισμό. Ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό, και κατάφερε να στρατολογήσει την ετερόκλητη πολιτική, στρατιωτική και θρησκευτική ηγεσία των Ελλήνων. Βεβαίως, δεν υπήρξε κανένας συμπαγής και συσπειρωμένος λαός σε κάποια καθορισμένη γεωγραφία. Στον ελλαδικό χώρο, μόνον η θρησκευτική ιδιότητα καθόριζε την διαφορετικότητα, και οι Έλληνες συνυπήρχαν ομαλά με τους ομόθρησκους Αρβανίτες. Η πλειοψηφία του υπόδουλου πληθυσμού δεν είχε φυλετική, εθνική, ούτε καν ελληνική συνείδηση. Η διάσπαση και ο τοπικισμός ήταν εκ των πραγμάτων κυρίαρχα σε ένα άναρχο έθνος που ήδη από τις αρχέγονες καταβολές του δεν είχε ποτέ κεντρική διοίκηση και ενότητα. 

Η ανομοιογένεια της ταξικής σύνθεσης των Ρωμιών ήταν εντυπωσιακή. Οι διαφορετικές ομάδες αποκάλυπταν ένα ιδιότυπο κοινωνικό φάσμα λειτουργιών: Το Πατριαρχείο και οι Φαναριώτες της Κωνσταντινούπολης ήταν μέρος της διοικητικής ελίτ των Οθωμανών και πίστευαν πως εκ των έσω μπορούσαν να κληρονομήσουν αυτούσια την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι διανοούμενοι και οι πολιτικοί άνδρες του εξωτερικού είχαν την έδρα τους στη Ρωσία και την Δυτική Ευρώπη και διατηρούσαν επαφές στα ανακτοβούλια, τα πολιτικά κέντρα και τα συνέδρια της εξουσίας. Οι χωρικοί του Μοριά και της Ρούμελης ήταν απείθαρχοι γεωργοί και βοσκοί, ακτήμονες καλλιεργητές εξαρτημένοι απο τους τοπικούς άρχοντες και δεμένοι μόνον με δεσμούς συγγένειας στην περιορισμένη τους κοινότητα. Οι κοτζαμπάσηδες αποτελούσαν την κληρονομική ιεραρχία των τοπικών γαιοκτημόνων, που ενώ διοικούσαν με την άδεια των Τούρκων και ντύνονταν και φέρονταν όπως οι Τούρκοι πασσάδες, όταν άρχισε η επανάσταση πέταξαν τις γούνες και χρηματοδότησαν τον Αγώνα. Τα καπετανάτα των Κλεφτών επανδρώνονταν από ανυπάκουους ενόπλους των βουνών που δεν αναγνώριζαν παρά μόνον την εξουσία των όπλων τους. Οι Αρματωλοί ήταν πρώην Κλέφτες που λειτουργούσαν ως νόμιμοι υπερασπιστές της δημόσιας ασφάλειας των επαρχιών σε συνεννόηση με τους τοπικούς δημογέροντες και πασσάδες, και ουσιαστικά συγκροτούσαν έναν άτυπο ελληνικό στρατό μέσα στο κράτος των Οθωμανών. Οι έμποροι και πειρατές νησιώτες της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών απάρτιζαν το ιδιωτικό πολεμικό ναυτικό και με τα πρώην εμπορικά πλοία τους ανέλαβαν τις θαλάσσιες επιχειρήσεις του Αγώνα. Οι Μανιάτες συνιστούσαν ένα μόνιμο και ετοιμοπόλεμο στρατόπεδο - και καταφύγιο - στην απομακρυσμένη και αυτοδιοικούμενη περιοχή τους.

Αξιοσημείωτο ήταν το εύρος και η διασπορά των ενόπλων. Από τους Έλληνες οπλαρχηγούς και άνδρες που για διάφορους λόγους αποτελούσαν την στρατιωτική δύναμη των παραδουνάβιων ηγεμονιών, έως τους έμπειρους πολεμιστές της ανεξάρτητης Μάνης. Η πολεμική δράση στηριζόταν στους Κλέφτες και τους Αρματωλούς, αλλά ακόμη και οι απλοί χωριάτες του Μοριά και της Ρούμελης που δεν είχαν καμία προηγούμενη εμπειρία, γρήγορα μεταμορφώθηκαν σε αξιόμαχους πολεμιστές.

Τον Απρίλιο του 1820, η Φιλική Εταιρεία ανέθεσε την αρχηγία στον παλαίμαχο στρατιωτικό των Ναπολεόντειων πολέμων και υπασπιστή του Ρώσου αυτοκράτορα, Αλέξανδρο Υψηλάντη, αφού πρώτα την αρνήθηκε ο σημαντικότερος Έλληνας πολιτικός άνδρας της εποχής, ο Ιωάννης Καποδίστριας. Στις 20 Οκτωβρίου του 1820 στην σύσκεψη των Φιλικών στο Ισμαήλιο της Βεσσαραβίας, αποφασίστηκε η έναρξη του Αγώνα από τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, παρά την επιμονή του Παπαφλέσσα να προτιμηθεί η Πελοπόννησος. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις ξεκίνησαν στην Μολδοβλαχία, στην Πελοπόννησο και στην Στερεά Ελλάδα, τους πρώτους μήνες του 1821. 

Ο Παπαφλέσσας, απεσταλμένος από τον Υψηλάντη, με συνοδεία επτά οπλοφόρων συνάντησε στις 26 Ιανουαρίου στην Βοστίτσα, την ηγετική ομάδα των ήδη μυημένων αλλά διστακτικών προεστών και ανώτερων κληρικών του Μοριά. Τους ενημέρωσε, τους προέτρεψε, τους φαντασίωσε και τους απείλησε. Είπε στους κοτζαμπάσηδες πως είτε το θέλουν είτε όχι, αυτός θα ξεκινήσει την Επανάσταση κι αλίμονο σε όσους πιάσουν οι Τούρκοι δίχως όπλα...

Ο ίδιος ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, πέρασε στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 τον ποταμό Προύθο. Στις 24 Φεβρουαρίου, στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, περιοχή που είχε Έλληνα ηγεμόνα και στρατιωτικούς αρχηγούς, κάλεσε σε επανάσταση τους Έλληνες με επίσημη προκήρυξη όπου υπενθύμιζε το ένδοξο παρελθόν και αποκαλούσε τους Τούρκους απογόνους των βαρβάρων Περσών. Στις 26 Φεβρουαρίου καθαγίασε την επαναστατική σημαία με τα σύμβολα του Σταυρού και του Φοίνικα.

Στις 10 Μαρτίου υπό την πίεση του Παπαφλέσσα, στη Μονή της Αγίας Λαύρας, οι πρόκριτοι της Πελοποννήσου πήραν την οριστική απόφαση της εξέγερσης. Στις 16 Μαρτίου σκοτώθηκαν οι πρώτοι γυφτοχαρατζήδες στο χωριό Αγρίδι. Στις 22 Μαρτίου κήρυξαν την επανάσταση, ο Κανέλλος Δεληγιάννης στα Λαγκάδια της Αρκαδίας και ο Πετρόμπεης στη Μάνη. Στις 24 Μαρτίου στην Πάτρα στήθηκε ο μεγάλος ξύλινος σταυρός όπου ο Αρχιεπίσκοπος Γερμανός όρκιζε τους εξεγερμένους με τον όρκο Ελευθερία ή Θάνατος. Στην πρώτη διακήρυξη του Επαναστατικού Διευθυντηρίου των Πατρών που επιδόθηκε στους αντιπροσώπους των ευρωπαϊκών Δυνάμεων στις 26 Μαρτίου, γινόταν ήδη υπόμνηση του χρέους της ανθρωπότητας στους ένδοξους προγόνους των Ελλήνων. Πριν το τέλος του μήνα ξέσπασε η επανάσταση του Πανουργιά και του Αθανάσιου Διάκου στη Ρούμελη. Στα Σάλονα, το Λιδωρίκι και τη Λειβαδιά.

Θα ακολουθούσαν δύσκολα χρόνια ηρωισμού και αυτοθυσίας, εκδίκησης και αιματοχυσίας, φατριασμού και μηχανορραφιών, εμφυλίων συγκρούσεων και προδοσίας. Οι απείθαρχοι και άναρχοι Έλληνες θα πολεμούσαν εναντίον των Τούρκων, των Αλβανών και των Αιγυπτίων που θα στέλνονταν εναντίον τους, αλλά και συνεχώς μεταξύ τους. Αρματωλοί και Κλέφτες, ιερωμένοι και κοτζαμπάσηδες, διανοούμενοι και διπλωμάτες, έμποροι και γραμματικοί, ιδεολόγοι και τυχοδιώκτες, αγράμματοι και εγγράμματοι, νησιώτες και στεριανοί, ντόπιοι φουστανελάδες και ευρωπαϊκά ντυμένοι ξενόφερτοι, Μωραίτες και Ρουμελιώτες, όλοι μαζί και όλοι εναντίον όλων, θα συμμετείχαν ο καθένας με τον τρόπο του στα γεγονότα της ιστορικής συγκυρίας. Πολλοί Φιλέλληνες θα πολεμούσαν επίσης μαζί τους, ο μέγιστος Ρομαντικός λόρδος Μπάυρον θα γινόταν εθνικός τους ήρωας, και ο διεθνής θαυμασμός της κοινής γνώμης για το αρχαίο λίκνο του Πολιτισμού θα διευκόλυνε τον Αγώνα τους.

Από καθαρά στρατιωτική άποψη, ο παρατεταμένος ανταρτοπόλεμος των ατάκτων και διχασμένων Ελλήνων, τελικά ηττήθηκε. Αλλά παρά τις επιμέρους στρατιωτικές ήττες, το νέο ελληνικό κράτος αναγνωρίστηκε από την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία, μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο των δικών τους συμφερόντων. Κι αυτό έγινε κυρίως λόγω της υστερόβουλης υποστήριξης των Ρώσων και των Άγγλων, πρωτίστως των Άγγλων που δεν επιθυμούσαν διείσδυση των Ρώσων στην ανατολική Μεσόγειο. Οι Άγγλοι δήλωσαν πρώτοι ουδετερότητα απέναντι στους εμπολέμους αναγνωρίζοντας έμμεσα την υπόσταση των νεοελλήνων. Αυτοί έδωσαν τα πρώτα οικονομικά δάνεια στους εξεγερμένους, αυτοί παρέσυραν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο στην καθοριστική ναυμαχία του Ναυαρίνου. Οι Άγγλοι πρότειναν και το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3ης Φεβρουαρίου 1830, που με την συμφωνία Γάλλων και Ρώσων, αναγνώρισε για πρώτη φορά, όχι απλώς μια ημιαυτόνομη και φόρου υποτελής στους Οθωμανούς ηγεμονία, αλλά ανεξάρτητο ελληνικό κράτος.

Δεδομένων των συγκεκριμένων ιστορικών συνθηκών και του ιδιόρρυθμου χαρακτήρα της μοναδικής Φυλής τους, οι Έλληνες αναγεννήθηκαν πραγματικά όπως ο αθάνατος Φοίνιξ, μέσα από τις στάχτες τους. Η εξέγερσή τους υπήρξε η πρώτη επιτυχημένη εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Το νεωτερικό έθνος-κράτος τους, συγχωνεύοντας πολύπλευρες ταξικές και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, θα επεδίωκε πλέον να συγκεράσει τον απλοϊκό, νεότερο λαϊκό πολιτισμό τους με την τεράστια, ξεχασμένη κληρονομιά τους. Η υπέρτερη καταγωγή τους, τους προσέδιδε ήδη παγκόσμιο κύρος φαντασιακής κοινότητας, καθώς οι πρόγονοί τους ήταν οι δημιουργοί των πνευματικών αξιών που συνέδεαν την κοινή παράδοση όλων των πολιτισμένων ανθρώπων.                    

Σήμερα, διακόσια χρόνια μετά την Επανάσταση, παραμένει επίκαιρη η εμβληματική δήλωση του Αδαμάντιου Κοραή, πως καταγόμαστε από τους Έλληνες και πως πρέπει να ξαναγίνουμε άξιοι να φέρουμε το όνομά τους, ή να μην το φέρουμε καθόλου. Το ότι έχουμε πλέον ανακτήσει ένα σημαντικό τμήμα του ζωτικού μας χώρου συμμετέχοντας ταυτόχρονα στον σκληρό πυρήνα της Δύσης, αποτελεί ένα ελάχιστο επίτευγμα σε σχέση με τις προσδοκίες του μύθου μας. 

Γιατί ενώ διατηρούμε ανεξάντλητη την πίστωση της υπόληψης, δεν έχουμε ακόμη εκπληρώσει την κραταιά υπόσχεση του πεπρωμένου. Πάντοτε, εις το όνομα των Ελλήνων.

 

 

200 χρόνια: Φόρος τιμής στην έναρξη του εθνικοαπελευθερωτικού πολέμου του 1821.

Η εικόνα: Αρχάγγελος του Νικόλαου Γύζη (Θεμελίωση της Πίστεως, σχέδιο με κιμωλία και μαύρο και κόκκινο μολύβι σε μαύρο χαρτί).

Μαύρος Λόχος: Φόρος τιμής στον Ιερό Λόχο.War Flag 12.07.2008

Τα Ταμπούρια του Παπαφλέσσα: Φόρος τιμής στον Γρηγόριο-Δικαίο Φλέσσα. War Flag 24.03.2011

200 αναρτήσεις: Στην διαδικτυακή Πολεμική Σημαία.