WALHALLA

Τον Σεπτέμβριο του 9 μ.Χ. οι βάρβαροι Τεύτονες εξολόθρευσαν τρείς ρωμαϊκές λεγεώνες σε ενέδρα, στον Τευτοβούργειο Δρυμό. Αρχηγός τους ήταν ο ρωμαιοτραφής πρίγκιπας Αρμίνιος της φυλής των Χερούσκων. Μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα αυτής της νίκης ήταν η μόνιμη διατήρηση της ανεξαρτησίας τους στα σκοτεινά δάση, εκτός των συνόρων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Οι Γερμανοί θα επέστρεφαν αιώνες αργότερα σαν κατακτητές και αφού πρώτα κατέλυαν τον Ελληνορωμαϊκό Πολιτισμό, τελικά θα γίνονταν οι ίδιοι φορείς και συνεχιστές του. Όμως ο Αρμίνιος δεν θα μπορούσε ποτέ να διανοηθεί πως στη Γερμανία που υπερασπιζόταν, στο μακρυνό μέλλον, η μορφή του σμιλεμένη σε ρωμαϊκό άγαλμα θα πρόβαλλε στην κεντρική θέση αετώματος ελληνικού ναού.

Στα σύνορα του παλαιού ρωμαϊκού κόσμου, στην πλαγιά ενός λόφου που δεσπόζει στην κοιλάδα του Δούναβι κοντά στη Ρατισβόνη, βρίσκεται το Πάνθεον των Γερμανών. Ο αρχαιολάτρης και φιλέλληνας βασιλιάς της Βαυαρίας, Λουδοβίκος ο Α΄ οραματίστηκε την ιδέα και ανέθεσε την εκτέλεση του έργου στον κλασικιστή αρχιτέκτονα Λεοπόλδο Κλέντσε. Ο Λουδοβίκος απαίτησε το σχέδιο του κτιρίου να είναι σύμφωνο με τα πρότυπα των αρχαίων ελληνικών ναών κι έτσι ο Κλέντσε αντί για την επιτομή της γοτθικής αναβίωσης, δημιούργησε τον δικό του Παρθενώνα.

Ο συνδυασμός των δύο αντρών υπήρξε ιδανικός στα όρια αλληλεπικάλυψης της ιδεολογίας με την τέχνη. Ο βασιλιάς σαν αντιμίδας μεταστοιχείωνε τον χρυσό του σε μάρμαρα συλλέγοντας αρχαία έργα τέχνης ...«μοχθώντας βαρύ χρυσάφι ν’ ανταλλάξει με παλαιά λιθάρια». Κι ο αρχιτέκτονας πίστευε πως ...«δεν υπήρξε και δεν υπάρχει παρά μιά αρχιτεκτονική και δεν θα υπάρξει άλλη αρχιτεκτονική παρά μιά, δηλαδή εκείνη, που βρήκε την τελειοποίησή της στη μεγάλη ώρα της ελληνικής ιστορίας και παιδείας».

Πενήντα δύο δωρικοί κίονες στηρίζουν περιμετρικά τη Βαλχάλλα των Γερμανών. Στο βόρειο αέτωμα γύρω από τον μορφή του Αρμίνιου περιγράφονται σκηνές της Μάχης του Τευτοβούργειου Δρυμού. Στο νότιο αέτωμα κεντρική φιγούρα είναι η ενθρονισμένη Γερμανία και εκατέρωθεν της αποτίουν φόρο τιμής οι προσωποποιημένες μορφές των γερμανικών κρατιδίων.
Στα ενδότερα του ναού φιλοξενούνται οι μεγάλοι Γερμανοί όλων των εποχών: προτομές για όσους ήταν γνωστές οι προσωπογραφίες τους και επιγραφές ονομάτων για όσους δεν διασώθηκαν στοιχεία για την εξωτερική τους εμφάνιση.
Στην εσωτερική περιμετρική ζωοφόρο απεικονίζονται σκηνές από την αρχαία γερμανική ιστορία: την αρχική μετανάστευση, την θρησκευτική, πολιτική και οικονομική ζωή των πρώτων Γερμανών, τις εισβολές στο ρωμαϊκό κόσμο και τον εκχριστιανισμό τους. Επιπλέον, σε τρία εσωτερικά αετώματα γίνεται αναφορά σε μυθολογικά θέματα: τη δημιουργία των πρώτων ανθρώπων, τη χρυσή εποχή της Άσγκαρντ και το Λυκόφως των θεών.
Ολόγυρα, μαρμάρινες, φτερωτές Νίκες προστατεύουν τους ήρωες και νεοκλασικές Βαλκυρίες σαν καρυάτιδες υποβαστάζουν την οροφή.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο πέρασα κι εγώ την είσοδο της Βαλχάλλα σαν απρόσκλητος επισκέπτης. Μπαίνοντας ξέσπασε καταρρακτώδης βροχή, λες κι ο ουρανός δυσανασχετούσε για την παραβίαση του ιερού χώρου. Ο Όντιν κάλπαζε στα γκρίζα σύννεφα οδηγώντας το Άγριο Κυνήγι και μιά δυνατή βροντή - σταλμένη σίγουρα από τον σφυροφόρο θεό - μου υπενθύμισε πως παρά τις αγαθές προθέσεις μου, παρέμενα ένας απλός περιηγητής.

Στάθηκα σκεπτικός μπροστά στις προτομές του Φρειδερίκου Μπαρμπαρόσσα και του Φρειδερίκου του ΙΙ, του Σίλλερ και του Γκαίτε, του Ντύρερ, του Μπαχ και του Μπετόβεν, του Βάγκνερ, του Βίνκελμαν, του Σέλλιγκ και του Καντ. Αναρωτιόμουν τι πραγματικά ζητούσα εκεί, απόλεμος κι ασήμαντος στη μεγάλη σάλα των ηρώων. Έψαχνα μάταια τη Βαλκυρία μου ανάμεσα στα μάρμαρα να με κεράσει υδρόμελι...

Η βροχή συνέχιζε τον μονότονο ρυθμό της όταν αποχώρησα από τον Παρθενώνα των Γερμανών. Κατέβηκα τα 358 μαρμάρινα σκαλοπάτια προς τη βάση του λόφου νοιώθοντας καρφωμένο το βλέμμα του Αρμίνιου στην πλάτη μου και για μιά στιγμή αναθάρρησε μέσα μου ο ξεχασμένος signifer της I Germanica, της εποχής του αίματος και της νίκης.
Αποχαιρέτησα με θλίψη την επίγεια Βαλχάλλα. Έτσι κι αλλοιώς, με τον τρόπο της τωρινής, κοινότοπης ζωής μου, οι πύλες της ουράνιας Βαλχάλλα θα παραμείνουν ερμητικά κλειστές για μένα...




Η Βαλχάλλα των Γερμανών: Κορυφαίο έργο του αρχιτέκτονα Λέο φον Κλέντσε. Ο θεμέλιος λίθος τοποθετήθηκε στις 18 Οκτωβρίου του 1830, στη δέκατη έβδομη επέτειο της μάχης της Λειψίας και ο ναός αποπερατώθηκε στο 1842. Οι εσωτερικές διαστάσεις της παραπέμπουν στις αντίστοιχες του Παρθενώνα. Όταν η Βαλχάλλα άνοιξε τις πύλες της στις 18 Οκτωβρίου του 1842, οι επισκέπτες αντίκρυσαν 96 προτομές και 64 εντοιχισμένες επιγραφές μεγάλων αντρών. Τα επόμενα χρόνια τοποθετήθηκαν περισσότερες προτομές, άλλες απαραίτητες (όπως του Βάγκνερ, το 1913) κι άλλες απαράδεκτες (χαρακτηριστικές της παρακμής των νεότερων Βαυαρών μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο).
Οι φωτογραφίες: Από την πρόσφατη επίσκεψή μου στο Ρέγκενσμπουργκ (Ρατισβόνη), με τον κλασικιστή, φίλο και συμπολεμιστή Αλέξανδρο.
Ο Ludwig I (1786-1868): Του οίκου Wittelsbach, βασιλιάς της Βαυαρίας (1825-1848), πατέρας του Όθωνος της Ελλάδος και παππούς του «τελευταίου βασιλιά» Λουδοβίκου του Β΄. Φιλότεχνος και συλλέκτης από την νεότητά του έγραφε σε στίχους πως...«θα προτιμούσε αντί για κληρονόμος θρόνου να ήταν Έλληνας πολίτης». Το άγαλμά του καταλαμβάνει περίοπτη θέση στη Βαλχάλλα των Γερμανών.
Ο Λέο φον Κλέντσε (1784-1864): Ο σπουδαιότερος αρχιτέκτονας του Μονάχου. Δημιουργός επίσης της Γλυπτοθήκης, των Προπυλαίων και της Στοάς της Δόξας. Κύριος εκπρόσωπος του Νεοκλασικισμού. Υπεύθυνος γιά το τελικό ρυμοτομικό σχέδιο της νεότερης Αθήνας και κατά κάποιο τρόπο σωτήρας της Ακρόπολης...
Στα εισαγωγικά: Στίχοι του Λουδοβίκου, που αγόρασε σε πλειστηριασμό τα γλυπτά από τα αετώματα του ναού της Αφαίας στην Αίγινα. Απόψεις του Κλέντσε από τον Πρόλογο της Συλλογής των αρχιτεκτονικών σχεδίων του.
Η μάχη στον Τευτοβούργειο Δρυμό: Χάθηκαν τρείς λεγεώνες και εννιά μονάδες βοηθητικών. Την αποκλειστική ευθύνη φέρει ο έπαρχος της Γαλατίας Poplius Quinctilius Varus, που από εσφαλμένη εκτίμηση παρασύρθηκε στην παγίδα του Αρμίνιου. Ο Αύγουστος αναφώνησε «Quinctili Vare, legions redde» όταν έμαθε την καταστροφή. Οι λεγεώνες που εξολοθρεύτηκαν κατά τη διάρκεια της τριήμερης μάχης ήταν οι XVII, XVIII και XIX. Οι δύο χαμένοι αετοί ανακτήθηκαν από τον Γερμανικό, που νίκησε τον Αρμίνιο στο Ιδιασάβιδο πεδίο το 16 μ.Χ. Αργότερα ανακτήθηκε και ο τρίτος αετός, όταν ο Γάλβας νίκησε τους Χάττες και ο Γαβίνιος τους Χαούκους το 41 μ.Χ.