Ο ΠΑΤΕΡΑΣ

«Ξύπνα, Ηρακλή, πριν σου κλέψουν το ρόπαλο! Μας κλέβετε τα όπλα μας και μας αφήνετε με την εντύπωση πως ήταν αλουμινόχαρτο. Όχι, ήτανε σίδερο πριν γίνουν αλουμινόχαρτο. Στα παλιά τα χρόνια το χιτώνιο του στρατιώτη το ’φτιαχνε ο σιδεράς· τώρα το φτιάχνει η μοδίστρα.» 

 

Ο Λοχαγός Αδόλφος Λάσσεν στοχάζεται το τέλος των ηρώων, προσπαθώντας να μας προειδοποιήσει για την επερχόμενη ερήμωση του νεώτερου κόσμου. Κι εμείς προσβλέπουμε στην αυθεντία του, γιατί είναι ο τελευταίος γνήσιος εκπρόσωπος της υπερβατικής ηθικής της Πατριαρχίας. Στο πρόσωπό του συγκεντρώνει όλες τις ιδιότητες που εκπορεύονται από τον πνευματικό Ήλιο: στρατιώτης και διανοούμενος, άθεος και ορθολογιστής, επιστήμονας και φιλόσοφος.

 

Αντιθέτως, στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού και σε πλήρη αντιδιαστολή προς την ανώτερη φύση του Λοχαγού, οι γυναίκες στο οικογενειακό του περιβάλλον ενσαρκώνουν τις χαμερπείς δυνάμεις της δεισιδαιμονίας, της θρησκοληψίας, του παραλόγου.

 

Στο θεατρικό του έργο «Ο Πατέρας», ο Στρίντμπεργκ καταφέρνει μέσα στις περιορισμένες διαστάσεις ενός δωματίου, να ψυχογραφήσει με μαεστρία την αρχετυπική σύγκρουση των φύλων. Καταγράφει τα γεγονότα, αποκαλύπτει τους βασικούς κανόνες και προαναγγέλλει το τέλος μιας εποχής. Γιατί πράγματι, η γενιά μας διανύει τις τελευταίες ημέρες της πατριαρχικής ηθικής. Οι τεχνολογικές και οικονομικές αλλαγές στις δυτικές κοινωνίες όχι μόνον έχουν αποκαθηλώσει τα πατρώα είδωλα, αλλά υποσκάπτουν ακόμη και τις βασικές ανθρωπολογικές διαφορές των δύο φύλων: η ρητή εφαρμογή της ισότητας προϋποθέτει τον ευνουχισμό!

 

Μια δραματική ιστορία εκτυλίσσεται στο σπίτι της οικογένειας του Λοχαγού, στη σκιά μιας κρυφά εγκατεστημένης γυναικοκρατίας, που πηγάζει απευθείας από τα βάθη της απωθημένης μητριαρχίας. Οι χθόνιες θεότητες του σκότους και της σελήνης παραμονεύουν και συνομωτούν εναντίον του Αδόλφου Λάσσεν, καθοδηγώντας την αυταρχική του σύζυγο Λάουρα. Αφορμή για την τελική αναμέτρηση αποτελεί το κρίσιμο θέμα της ανατροφής της κόρης τους Βέρθας. Ο Λοχαγός πιστεύει πως η μεταθανάτια ζωή μπορεί να συνεχιστεί μονάχα στα γονίδια που κληρονομούνται κι επιθυμεί στην κόρη του να μεταβιβάσει την ψυχή του. Στην αριστοκρατική αυτή προσδοκία του, θα βρεί αντιμέτωπη τη θηλυκή μνησικακία.

Η ύπουλη Λάουρα καλλιεργεί έντεχνα αμφιβολίες στον Λοχαγό πως ίσως να μην είναι αυτός ο φυσικός πατέρας του παιδιού κι έτσι, έμμεσα, καταστρέφει την θεμελιώδη εμπιστοσύνη του στο μέλλον, που εδράζεται στη βιολογική συνέχεια των απογόνων. Με μεθοδικά ψέματα, η Λάουρα και οι υπόλοιπες γυναίκες του σπιτιού του, τον υπονομεύουν κοινωνικά και ψυχολογικά και σταδιακά τον οδηγούν στην απόγνωση και την παραφροσύνη...

 

Λίγο πριν πεθάνει από συμφόρηση, ο ευγενής Λοχαγός ζητά να τον τυλίξουν με το στρατιωτικό του χιτώνιο και κραυγάζει: «Ο Θεός του πολέμου τότε! Ή η θεά, στην εποχή μας!». Πικρή αλήθεια, που όχι μόνον ερμηνεύει την πολιτιστική παρακμή του σύγχρονου κόσμου αλλά και οριοθετεί την απόσταση ανάμεσα στα δύο φύλα. Τουλάχιστον την συγκεκριμένη απόσταση, που χωρίζει τη μοδίστρα από τον σιδερά...

 

 

 

 

Ο Πατέρας: Fadren (1887). Τραγωδία σε τρείς πράξεις του Σουηδού συγγραφέα August Strindberg. Μετάφραση του Α. Μαραγκού.

Ο πίνακας: Der Wanderer über dem Nebelmeer (1817-1818). Ελαιογραφία σε καμβά, του Γερμανού, ρομαντικού ζωγράφου Caspar David Friedrich.

Η εισαγωγή: Λόγια του Λοχαγού Αδόλφου Λάσσεν από την έβδομη Σκηνή της τρίτης Πράξης.

Σημειολογική παρατήρηση: Οι γυναίκες του σπιτιού έχουν πιστό σύμμαχο στο υπονομευτικό έργο τους, τον εκπρόσωπο της χριστιανικής εκκλησίας. Ο θεατρικός χαρακτήρας του Πάστορα, μάλλον συμβολικά, τυγχάνει αδερφός της συζύγου του Λοχαγού...