ΙΔΑΛΓΟΣ ΤΗΣ ΧΙΜΑΙΡΑΣ

«Κοιμήσου εσύ, Σάντσο, είπε ο Δον Κιχώτης, γιατί γιά να κοιμάσαι ήρθες στον κόσμο ενώ εγώ γεννήθηκα γιά ν’ αγρυπνώ ... »

Αγρυπνά ο Δον Κιχώτης κι ονειρεύεται. Ονειρεύεται την Ιπποσύνη, την Υπέρτατη Αλήθεια και τη μαγεμένη Κυρά των Λογισμών του.
Δεν ζεί απλώς στον φανταστικό κόσμο των ιπποτικών μυθιστόρημάτων του αλλά επιδιώκει επίσης να αντικαταστήσει την πραγματικότητα με την υπέρλογη σφαίρα των οραμάτων του. Ανιδιοτελής αριστοκράτης νομίζει πως τα ιδανικά του ανώτερου ιδεαλισμού του μπορούν να συγκινήσουν τους κοινούς θνητούς, τους παρακατιανούς αγροίκους, που κυβερνάει το συμφέρον, η χρησιμότητα και η ανάγκη. Κι έτσι μια μέρα φοράει την σκουριασμένη πανοπλία του - δοξασμένη κληρονομιά των προγόνων του - και γίνεται ιππότης της Ελεεινής Μορφής.

Νομίζω πως δεν ήταν τυχαία η πρώτη μου συνάντηση με τον ξακουστό ιδαλγό, που έκτοτε θα ακολουθούσα στα μονοπάτια της εικονικής Ιπποσύνης. Τον είδα σε εικονογράφηση παιδικού βιβλίου πριν την περίφημη μάχη των ανεμόμυλων, στην αρχή ακόμη των περιπετειών του. Για καλό ή για κακό έβλεπα κι εγώ από μικρός τους ανεμόμυλους σαν γίγαντες κι αυτό φανέρωνε - αν μη τι άλλο - κάποια συγγένεια στις αντιλήψεις.

Με πήρε μαζί του όταν κατάλαβε πως ήμουν κι εγώ γεννημένος σε λάθος εποχή, πως κυνηγούσα σκιές από τα ίδια όνειρα, πως διάβαζα «...αλλόκοτες παλαβωμάρες, που βρίσκονται γραμμένες μέσα στα εξωφρενικά βιβλία της ιπποσύνης». Με δίδαξε την πίστη στο παράλογο, την μελέτη της ανώφελης θεωρίας, την μυστική θεολογία των τρελών. Με έχρισε ιππότη στο παρεκκλήσι του ανυπόστατου πύργου του.

 

Ο Δον Κιχώτης αντιπροσωπεύει τον ονειροπαρμένο τύπο της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, τον τύπο του ανθρώπου, που αποτυγχάνει στην πρακτική αντιμετώπιση της καθημερινότητας. Η πίστη μου στο πρόσωπό του είναι ξεκάθαρη άρνηση στην ηθική των εμπόρων και των χρηματιστών, είναι επίσης σταθερή δήλωση εμπιστοσύνης στους ονειροπόλους και τους ρομαντικούς όλων των εποχών.
Ακόμη και σήμερα συνεχίζει να με παρασέρνει στον παράδοξο κόσμο του, που προκαλεί μόνιμη σύγχιση ανάμεσα στα γεγονότα και τα ιδεώδη. Σώζομαι μόνον με τη βοήθεια του δεύτερου συντρόφου μου των όπλων. Γιατί κάθε φορά που ο παράφρονας φίλος μου με προκαλεί, ο αγέρωχος Ιππότης του Ντύρερ με συγκρατεί και με επαναφέρει στην ωμή πραγματικότητα. Έναν αιώνα παλαιότερος, ψυχρός και αποφασισμένος κοιτάζει τον ευγενή τρελό ειρωνικά. Και μου υπενθυμίζει σιωπηλά πως μόνον ο ορθός Λόγος και η ανένδοτη σκληρότητα κρατούν τον Θάνατο, τον Διάβολο και τους θρασείς πληβείους μακρυά.

Είναι λυπηρό, που ο ήρωάς μας πέθανε στο κρεβάτι του ήσυχα και σαν καλός χριστιανός, αφού πρώτα ξαναβρήκε τα λογικά του και καταράστηκε τα βιβλία της ιπποσύνης. Ίσως όμως και να είναι καλύτερα έτσι, γιατί πέθανε μόνον ο Αλόνσος Κιχάνο, ο γήινος εαυτός του. Αντίθετα ο μεγαλόπνευστος Ιππότης, ο Δον Κιχώτης συνεχίζει να αγρυπνά, να ονειρεύεται και να διαβαίνει στους αιώνες.

Πάντα θα τον θυμάμαι με συγκίνηση και θα τον τιμώ. Θα του αφιερώνω το ίδιο πάντα ποίημα... του Ουράνη, όχι του Καρυωτάκη. Κι ας κατακρίνει όσο θέλει ο δεύτερος στο δικό του αφιέρωμα τους παράφρονες «που επολέμησαν γι’ ανύπαρχτο βασίλειο» κι ας τους ζητάει να απαρνηθούν τις χίμαιρες και «την ανοιχτή να δείξουνε μάταιη πληγή στον ήλιο!»

 

ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗΣ

Ατσάλινος και σοβαρός απάνω στ' αχαμνό του

το άλογο, του Θερβαντές ο ήρωας περνάει,
και πίσω του, στο στωικό γαϊδούρι του καβάλα,ο ιπποκόμος του ο χοντρός αγάλια ακολουθάει.

Αιώνες που ξεκίνησε κι αιώνες που διαβαίνει,
με σφραγισμένα επίσημα, ερμητικά τα χείλια
και με τα μάτια εκστατικά, το χέρι στο κοντάρι,
πηγαίνοντας στα γαλανά της Χίμαιρας βασίλεια.

Στο πέρασμα τ’ ατσάλινου του σκιάχτρου από τις στράτες
του κόσμου, τις πολύβοες, οι άνθρωποι γυρνάνε, τον δείχνει ο ένας τ’ αλλουνού κι ειρωνικά γελάνε...

Ω ποιητή! στο διάβα σου παρόμοια οι κοινοί
ανθρώποι χασκαρίζουνε. Ασε τους να γελάνε:
οι Δον Κιχώτες παν μπροστά - κι οι Σάντσοι ακολουθάνε.

Η φρουρά του Δον Κιχώτη είναι το Τάγμα της Χίμαιρας: των ονειροπαρμένων αναγνωστών, των κατά φαντασία ιπποτών, των ανύπαρχτων βασιλείων και των μάταιων πληγών. Στην πρώτη τους μύηση ορκίζονται να υπερασπίζονται τα ιπποτικά βιβλία από τους μαύρους μάγους, τους ιερείς και τους κοινούς ανθρώπους. Στη σημαία τους λάμπει το ισχνό, ξερακιανό του πρόσωπο και πάντα τραγουδάνε... οι Δον Κιχώτες παν μπροστά και οι Σάντσοι ακολουθάνε!

Γιατί οι Δον Κιχώτες μας οδηγούν στις ακρώρειες του πνεύματος. Γιατί στην έξαρση της φαντασίας συντηρείται η σπίθα της Ανάστασης.

Η εισαγωγή: Από το Δεύτερο Μέρος του Δον Κιχώτη, στο κεφάλαιο «Γιά την περιπέτεια με τους χοίρους...»
Το βιβλίο: Ο ΠΟΛΥΜΗΧΑΝΟΣ ΙΔΑΛΓΟΣ ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗΣ ΤΗΣ ΜΑΝΤΣΑ του Μιχαήλ ντε Θερβάντες Σααβέδρα (1547-1616). Πρώτη έκδοση στις 16 Ιανουαρίου 1605. Το Δεύτερο Μέρος δημοσιεύτηκε το 1615. Μετάφραση του Κ. Καρθαίου.
Το ποίημα: Του Κώστα Ουράνη. Δημοσιεύτηκε στον ΝΟΥΜΑ τον Ιούνιο του 1920. Τον επόμενο μήνα δημοσιεύτηκε στο ίδιο έντυπο, το ποίημα ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΕΣ του Κώστα Καρυωτάκη.
Οι εικόνες: Σχέδια του Gustave Dore (1832-1883) από την γαλλική έκδοση του 1863, σε χαρακτικά του H. Pisan.
Ο μαύρος μάγος: Ο μάγος Φρεστώνας. Φανταστικό πρόσωπο, που ευθύνεται γιά την καταστροφή των ιπποτικών μυθιστορημάτων του Δον Κιχώτη. Στην πραγματικότητα ο ιερέας και ο κουρέας του χωριού του, που έχτισαν την πόρτα του γραφείου του γιά να μην έχει πρόσβαση στα βιβλία του.
Στην δική μου βιβλιοθήκη: Έχω χαραγμένους ρούνους προστασίας στην είσοδο και φύλακας παραμονεύει ο ξακουστός ιδαλγός...