THE ANTI-LIFE EQUATION

«Να θυμάσαι πως ο χρόνος είναι χρήμα. Όποιος μπορεί να κερδίσει με τη δουλειά του δέκα σελίνια την ημέρα κι αντί γι’ αυτό πάει περίπατο ή κάθεται άπραγος τη μισή μέρα, έστω κι αν δεν ξοδεύει παρά πέντε πένες κατά τη διασκέδαση ή την τεμπελιά του, ας μη νομίζει πως αυτά είναι τα μόνα του έξοδα. Στην πραγματικότητα ξόδεψε ή μάλλον πέταξε, πέντε σελίνια.

»Να θυμάσαι πως τα λεφτά έχουν γόνιμες, αναγεννητικές ιδιότητες. Τα λεφτά γεννούν λεφτά, κι αυτά πάλι καινούργια λεφτά και πάει λέγοντας.

»Όποιος χάνει πέντε σελίνια δεν χάνει μόνον αυτό το ποσό, αλλά και όλα τα οφέλη που θα μπορούσε να του αποφέρει με την ανακύκλησή του στις συναλλαγές και που, ώσπου να γεράσει ένας νέος άνθρωπος, θα μεταφράζονταν σε ένα σημαντικό χρηματικό ποσό».

Ο χρόνος και το χρήμα... Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος καταγράφει με θρησκευτικό ζήλο τον «ιερό» λόγο, που στην Αμερική των πρώτων αποίκων εκπορεύεται από το Πνεύμα του Καπιταλισμού. Διαβάζοντας με αποστροφή τις παραπάνω αντιλήψεις, σκέφτομαι ως αντίδραση αυτόματα τους Ινδιάνους. Μακρυμάλληδες πολεμιστές να καλπάζουν πάνω σε άγρια άλογα μέσα στα παρθένα δάση σε αντιδιαστολή προς τους σκυθρωπούς πουριτανούς να μετρούν με προσήλωση τα σελίνια τους. Η προτίμησή μου για τους αλλόφυλους ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής φαίνεται ίσως παράτερη, όμως οι Ινδιάνοι αντιπροσωπεύουν στη σκέψη μου την χαμένη ζωτικότητα της δικής μας φυλής.

Η σύγχρονη Δύση καταδυναστεύεται από μια ορθολογική θρησκεία του χρήματος που έχει θέσει στην υπηρεσία της οικονομικής δραστηριότητας όλα τα υπόλοιπα στοιχεία του πολιτισμού. Οι επιστήμες, η διανόηση, το πολίτευμα, η κρατική διοίκηση, το νομικό σύστημα, η εκπαίδευση, ο στρατός, η τέχνη, όλα είναι υποταγμένα στο σύστημα των σχέσεων της αγοράς, στην κερδοθηρία και τον ωφελιμισμό. Η μεγιστοποίηση του κέρδους μέσω της τοκογλυφικής διαχείρισης του χρήματος και η εντατική αξιοποίηση του χρόνου μέσω της καθολικής οργάνωσης της εργασίας έχουν διαβρώσει την ανθρωπότητα. Το χρήμα και η επαγγελματική καταξίωση έγιναν απόλυτος αυτοσκοπός. Οι άνθρωποι δεν εργάζονται πλέον όσο χρειάζεται για να ζήσουν αλλά αντιθέτως ζούν για να εργάζονται.

Η τελευταία καθοριστική σύγκρουση που έκρινε την εξέλιξη του συστήματος ήταν ο αμερικανικός εμφύλιος πόλεμος. Με πρόσχημα την απελευθέρωση των μαύρων, οι δυνάμεις του απρόσωπου χρήματος και του ψυχρού συμφέροντος κατανίκησαν και εξόντωσαν τους τελευταίους υπέρμαχους της προσωπικής αξιοπρέπειας, της ιπποτικής ηθικής και της ανέμελης χαράς της ζωής. Έχει μεγάλο σημειολογικό ενδιαφέρον πως οι Ινδιάνοι πολέμησαν στο πλευρό των ηττημένων.
Οι φανατικοί, θρησκόληπτοι και άπληστοι έμποροι, βιομήχανοι και τραπεζίτες του Βορρά επέβαλαν την οικονομική ανισότητα που εκπροσωπούσαν ενάντια στην λευκή, ρατσιστική αλληλεγγύη των αριστοκρατών τυχοδιωκτών του Νότου. Τελικά, οι νέγροι των φυτειών απελευθερώθηκαν και γίναμε όλοι μας σκλάβοι της μισθωτής εργασίας...

Στον Αρχαίο κόσμο αλλά και στον Μεσαίωνα και στον κόσμο της Αναγέννησης, αυτό το παράλογο, σύγχρονο είδος ζωής θα αντιμετωπιζόταν ως ύβρις κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Οι αρχαίοι Έλληνες, οι γεννήτορες που έθεσαν τα πρότυπα του δυτικού πολιτισμού, τιμούσαν πάνω απ’ όλα τη δόξα και τον ελεύθερο χρόνο. Γιατί η δόξα προσέφερε έναν τιμημένο θάνατο ενώ ο ελεύθερος χρόνος επέτρεπε σωματική άσκηση και πνευματική καλλιέργεια, άρα μια γεμάτη και αξιόλογη ζωή. Ο ελεύθερος χρόνος, η αργία λόγω μη βιοποριστικής εργασίας, αποδιδόταν με τη λέξη Σχολή. Η Σχολή ήταν για τους Έλληνες έννοια πρωτογενής. Δευτερογενής ήταν η α-σχολία, η απουσία ελεύθερου χρόνου, η υποχρέωση δουλειάς (και δουλείας). Αργότερα η Σχολή πήρε τη σημασία της φιλοσοφικής σπουδής και στα ελληνιστικά χρόνια η λέξη σήμαινε και το σπουδαστήριο, το ίδρυμα που παρείχε την εκπαίδευση στα έργα του πνεύματος.

Δυστυχώς εμείς γεννηθήκαμε σε μια άθλια εποχή πρακτικοποίησης της ζωής, αποτέλεσμα της ολοκληρωτικής επικράτησης του προτεσταντικού καπιταλισμού. Είμαστε αναγκασμένοι να ασκούμε κάποιο επάγγελμα σαν σκλάβοι της εξειδικευμένης εργασίας και του εργασιακού καθήκοντος και επιπλέον μας επιτηρούν ηθικολόγοι της παραγωγικότητας, προδότες του ανθρωποκεντρικού πολιτισμού και της φαουστικής οικουμενικότητας των προγόνων μας.

Μολαταύτα, ως ελεύθεροι στοχαστές και ως εν δυνάμει πολιτικοί στρατιώτες δεν θα πάψουμε να προσδοκούμε το τέλος αυτής της διεφθαρμένης κοινωνίας του χρήματος και της εξαρτημένης εργασίας. Εν καιρώ, όταν ο κύκλος θα κλείσει, κάποιοι που θα μας θυμούνται θα αναβιώσουν τις πρωτογενείς ιδέες της Δόξας και του Ελεύθερου Χρόνου. Και θα λύσουν την εξίσωση της αντιζωής...

 

«Θαρρώ, όμως, ότι πρέπει να σας αφήσω τώρα και να πάω να βρω τους Ινδιάνους προτού ξεκινήσουν οι άλλοι. Η θεία Σάλι, βλέπετε, θέλει να με υιοθετήσει και να με κάνει άνθρωπο, κι εγώ δεν το αντέχω. Μήπως τάχατες, δεν το ’χω ξαναδοκιμάσει;»

 

 

 

Η εικόνα: Furling the Flag (1872), του αμερικανού ζωγράφου Richard Norris Brooke.

Το κείμενο της εισαγωγής: Συμβουλές του Φραγκλίνου που αναφέρονται από τον γερμανό κοινωνιολόγο Max Weber στο κλασσικό του έργο, Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού (1904-5).

Ο Αμερικανικός Εμφύλιος: Βόρειοι εναντίον Νοτίων, Yankees εναντίον Dixieland. Ο πόλεμος διήρκεσε τέσσερα χρόνια (1861-1865) και η έκβασή του επηρεάσε καθοριστικά όχι μόνον την αμερικανική αλλά και την παγκόσμια ιστορία.

Οι Ινδιάνοι: Το δέκατο τρίτο λευκό αστέρι στη σημαία μάχης των Νοτίων, για το Έθνος των Ινδιάνων, που οι Νότιοι εκτιμούσαν και σέβονταν. Οι Ινδιάνοι δεν έγιναν ποτέ σκλάβοι των λευκών. Τσερόκι, Κρηκς, Σεμινόλες, Τσόκτο, Τσίκασο. Όλοι τους πολέμησαν στο πλευρό της Συνομοσπονδίας εναντίον των Βορείων. Ο Τσερόκι στρατηγός Σταντ Γουέιτι θα καταθέσει τελευταίος τα όπλα των Νοτίων, στις 23 Ιουνίου 1865.

Ο επίλογος: Οι τελευταίες γραμμές του εμβληματικού μυθιστορήματος του αμερικανού συγγραφέα Mark Twain, Οι Περιπέτειες του Χακ Φιν (1883). Νομίζω πως η θεία Σάλι συμβολίζει τον σύγχρονο κόσμο...