MOBILIS IN MOBILE

Κινούμενος μέσα στα κινούμενα....o πλοίαρχος ταξιδεύει στις θάλασσες του χρόνου. Ταξιδεύει και ονειρεύεται ιδανικούς προορισμούς και ανύπαρκτα λιμάνια, αχαρτογράφητα μέρη που η ανθρωπότητα ευημερεί, η δικαιοσύνη βασιλεύει και το πνεύμα κυριαρχεί. Ο πλοίαρχος ταξιδεύει σε θάλασσες από ιδέες και χαρτί και πέφτοντας από τις άκρες των σελίδων συνεχίζει την πορεία του στην φαντασία συνεπαρμένων, έφηβων αναγνωστών, που ονειρεύονται όπως αυτός ανύπαρκτους προορισμούς και ιδανικά λιμάνια ...ελευθερία και αρετή.

Έτσι τον γνώρισα τον πλοίαρχο, παιδί με καθαρά μάτια και ενοχλητικές απορίες. Τον πίστεψα και μπάρκαρα μαζί του στο πολεμικό του υποβρύχιο να μυηθώ στα μυστικά της αληθινής αριστοκρατίας και να βυθομετρήσω την άβυσσο. Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά και με θολά μάτια, επανέρχομαι, τον θυμάμαι και τον τιμώ γιατί αυτός ήταν ο πρώτος μου πνευματικός πατέρας ... ο πλοίαρχος Νέμο.

Η πρώτη του εικόνα που στη μνήμη μου ανακαλώ είναι σε ένα ασπρόμαυρο λυκόφως, στα πέρατα της γης, στο Νότιο Πόλο. Στην ενενηκοστή μοίρα, καρφώνει τη μαύρη σημαία με το χρυσό Ν, διεκδικεί γιά βασίλειό του τον Πόλο και με υψωμένο το δεξί του χέρι χαιρετά τον Ήλιο που δύει.
Έπειτα οι αναμνήσεις συμπλέκονται και αποκτούν χρώμα και μουσική: Ο Πλοίαρχος σκυμμένος στο αρμόνιό του, βυθίζεται στους μελαγχολικούς ήχους μιάς μουσικής ονειροπόλησης και τα δάχτυλά του χτυπούν μόνο τα μαύρα πλήκτρα. Στα φωτισμένα από τον ηφαιστειακό πυρσό, ερείπια της καταποντισμένης Ατλαντίδας δίπλα σε μιά χορταριασμένη στήλη, αναπολεί τον αρχαίο κόσμο. Μέσα στην καταιγίδα, στην καταρρακτώδη βροχή και τα πελώρια κύματα, δεμένος στο κατάστρωμα κοιτάζει κατάματα τις αστραπές και προκαλεί τα στοιχεία της φύσης.

Αυτός είναι ο δαίμονας των βυθών, ο Κανένας, που σαν άλλος Οδυσσέας θέλει ανώνυμος να ξεφεύγει από τους Κύκλωπες, με τη διαφορά πως γι’ αυτόν φυλή των Κυκλώπων αποτελεί ολόκληρο το ανθρώπινο είδος. Μισάνθρωπος αλλά κι ανθρωπιστής, σκληροτράχηλος κι όμως ευαίσθητος ονειρευτής, ο πλοίαρχος διχάζεται ανάμεσα στο μίσος του γιά την άδικη ανθρωπότητα και τον οίκτο του γιά τους αδικημένους. Μπορεί να έχει διαρρήξει τους δεσμούς του με την κοινωνία, όμως δακρύζει γιά τους σκοτωμένους συντρόφους του, παλεύει σώμα με σώμα με καρχαρία γιά να σώσει κάποιον εξαθλιωμένο βουτηχτή και ενισχύει με χρυσάφι τον αγώνα των Ελλήνων της Κρήτης κατά των Τούρκων.

Ο Νέμο δεν είναι «πολιτισμένος άνθρωπος», δεν υπακούει στους κανόνες της κοινωνίας, δεν λογαριάζει τους ανθρώπινους νόμους. Όπως ο ίδιος λέει ... δεν χρειάζονται καινούριες ήπειροι στη γη, αλλά καινούριοι άνθρωποι! ... γιατί έχει συναντήσει παντού αγρίους ...
Κι όμως μέσα στο θυμό και την περιφρόνηση που τον χαρακτηριζει, ο Νέμο δεν είναι αναρχικός. Αντιθέτως είναι ιδεαλιστής και αριστοκράτης, εκδικητής και τιμωρός, πολεμιστής κι επαναστάτης ... γιά έναν κόσμο τάξης στα δικά του μέτρα και σταθμά.

Ηγέτης, μαχητής και παράλληλα συλλέκτης, φιλότεχνος, ερευνητής και μηχανικός. Μηχανικός και κατασκευαστής του ηλεκτροκίνητου, υποβρύχιου πλοίου του, ο Νέμο συνδυάζει την επιστημονική κατάρτιση και την προσήλωση στην τεχνολογία με την αγάπη των καλών τεχνών. Χρησιμοποιεί τις γνώσεις του γιά να θωρακίσει την αυτονομία του, μετατρέποντας τον Ναυτίλο σε απρόσβλητο θύλακα ανεξαρτησίας. Μέσα στον Ναυτίλο, ο μηχανικός γίνεται μύστης και ιερέας των μυστικών της ελευθερίας. Η σιδερόφραχτη μηχανή προστατεύει το εσωτερικό ιερό από τον βέβηλο εξωτερικό κόσμο και υπηρετεί την βαθιά ανάγκη γιά απομόνωση και φυγή.

Ο Νέμο δεν εγκαταλείπει τον πολιτισμένο κόσμο της επιφάνειας γιά να ζήσει πρωτόγονα επιστρέφοντας στην φύση. Αντιθέτως, απολαμβάνει προστατευμένος την ανωτερότητα ενός επιπέδου ζωής, που εξασφαλίζει ο συνδυασμός τεχνολογίας και τέχνης. Θυμάμαι τον θαυμασμό που έτρεφα μικρός γιά τα προσωπικά διαμερίσματα του πλοιάρχου. Σήμερα μπορώ να αποτιμήσω την ασυνείδητη επίδρασή του τόσο στην ιδεολογία όσο και στην αισθητική μου. Η διαμόρφωση του δικού μου, προσωπικού ασύλου οφείλει πολλά στην μεγάλη βιβλιοθήκη με τους δώδεκα χιλιάδες τόμους, τους δερμάτινους καναπέδες και τα κινητά αναλόγια. Το ίδιο ισχύει και γιά το σαλόνι του - μουσείο με τους πίνακες του Ραφαήλ, του Λεονάρντο, του Τιτσιανού και του Ντελακρουά, με τις πανοπλίες και τα αγάλματα από μάρμαρο και μπρούντζο, με τις παρτιτούρες του Μπετόβεν, του Βάγκνερ και του Χάιντν, με το μεγάλο εκκλησιαστικό όργανο και τις βιτρίνες με τα σπάνια δείγματα ειδών του φυσικού κόσμου.

Τέχνη, γνώση κι ελευθερία προστατεύονται στον πυρήνα του Ναυτίλου, που γίνεται κιβωτός μιάς ανώτερης διαθήκης. Κι εγώ σαν φύλακας αυτής της διαθήκης, προς τον συντάκτη της μπορώ να απευθύνομαι.

Πλοίαρχε Νέμο, γνωρίζω πως δεν είσαι Ινδός πρίγκιπας αλλά Πολωνός άρχοντας. Γνωρίζω επίσης πως τα τελευταία σου λόγια δεν ήταν «Θεός και Πατρίδα» αλλά «Ανεξαρτησία». Έτσι κι αλλοιώς δεν έχει σημασία.
Βασιλιά του Νότιου Πόλου, ακράδαντα πιστεύω πως δεν πέθανες στο βυθό της σπηλιάς κάτω από τα βραχώδη απομεινάρια της μυστηριώδους νήσου, αλλά πως σαν τον βασιλιά Αρθούρο κοιμάσαι και ονειρεύεσαι. Ερμητικά προστατευμένος στο Ναυτίλο, ανάμεσα σε βιβλία, πανοπλίες και έργα τέχνης, αναπαύεσαι και περιμένεις στα βάθη του Ειρηνικού ωκεανού το κάλεσμα της επιστροφής.

Αγαπημένε μου πλοίαρχε, εσύ στις πλούσιες θάλασσες της ουτοπίας ταξιδεύεις κι εμένα με ξέχασες στην άγονη γη της σκληρής πραγματικότητας. Όμως εγώ, πιστός σε σένα δεν πρόκειται ποτέ να αλλαξοπιστήσω και σίγουρος είμαι πως κάποτε στην τελική ευθεία θα σε ξαναβρώ ... και τα λόγια σου τότε θα σου θυμίσω:

Είχα το δίκιο με το μέρος μου!
Έκανα παντού όσο καλό μπόρεσα κι επίσης το κακό που χρωστούσα.

Mobilis in mobile: Το έμβλημα του Ναυτίλου.
Οι εικόνες: Η πρώτη και η δεύτερη, σχέδια του Νεβίλ, από το μυθιστόρημα «Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τις θάλασσες» (1869). Η τρίτη, σχέδιο του Φερά, από το μυθιστόρημα «Η μυστηριώδης νήσος» (1875).
Ο συγγραφέας: Ο διαχρονικός Ιούλιος Βερν.
Στο υπνοδωμάτιο του Νέμο: Ανάμεσα σε άλλες χαλκογραφίες μεγάλων επαναστατών ξεχωρίζει το πορτραίτο του Μπότσαρη.
Εγώ γνωρίζω πως... : Ο Πιέρ-Ζυλ Ετζέλ, εκδότης των βιβλίων του Βερν, έκανε παρεμβάσεις στα κείμενα. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις της εθνικότητας και των τελευταίων λόγων του Νέμο.
Το κόμικ: The League of Extraordinary Gentlemen των Alan Moore και Kevin O’ Neill. Εξαιρετική ιστορία που όμως δεν κολακεύει ούτε τον Νέμο, ούτε τον Ναυτίλο.