Ήδη από τότε, εκτός από τους χαρακτήρες των ηρώων έδινα μεγάλη σημασία στο σκηνικό και στις λεπτομέρειες του περίγυρου. Αυτή η προσοχή στις λεπτομέρειες ήταν που με οδήγησε από τα πρώτα κόμικς του Κόναν στον σχεδιαστή τους Barry Smith και στη συνέχεια από τον Barry Smith σε έναν ολόκληρο κόσμο παραγνωρισμένων ζωγράφων.
Τους αποκαλούσαν υποτιμητικά σκιτσογράφους και εικονογράφους, όμως αυτοί επέμεναν να επιβιώνουν στις παρυφές των καλών τεχνών. Η σκληρή καθημερινότητα αγνοούσε τις καλλιτεχνικές τους φιλοδοξίες και η «πολιτικά ορθή» έκφραση τους θεωρούσε παρείσακτους. Κάποιοι όμως από αυτούς ήταν αριστοτέχνες, που μόνον αργότερα, όταν είχα πιά μιά βαθύτερη γνώση της εξέλιξης της ευρωπαϊκής ζωγραφικής μπόρεσα να αποτιμήσω την πραγματική τους αξία.
Ανάμεσά τους, ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί η καλλιτεχνική παρέα του Studio.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, κάπου στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, τέσσερις νεαροί ζωγράφοι μοιράζονται ένα καλλιτεχνικό εργαστήρι. Ο κοινός χώρος είναι χωρισμένο νοητά στα τέσσερα και ο καθένας τους έχει δημιουργήσει τον προσωπικό του κόσμο στο δικό του τεταρτημόριο. Η έμπνευση γιά την εσωτερική διαμόρφωση έρχεται απευθείας από την αισθητική του 19ου αιώνα. Πρότυπο είναι το στούντιο του Alphonse Mucha και στην ατμόσφαιρα πλανώνται τα πνεύματα του Rossetti, του Klimt, του Dore και του Whistler.
Αγάλματα και αντίγραφα έργων μεγάλων ζωγράφων, κιθάρες και παλιά βιβλία, φυτά εσωτερικού χώρου και χρηστικά έπιπλα, κηροπήγια και νεκροκεφαλές δημιουργούν ένα ιδιόμορφο περιβάλλον. Κι ακόμη πινέλλα, μπογιές, καμβάδες με ημιτελή έργα τους και στους τοίχους τελειωμένοι πίνακες που τα επόμενα χρόνια θα γίνουν εμβλήματα του νέου φαντασιακού.
Οι τέσσερις ζωγράφοι είναι ο Barry Windsor-Smith, ο Michael William Kaluta, ο Jeffrey Jones και ο Berni Wrightson. Όλοι τους, ο καθένας με τον τρόπο του, θα επηρεάσουν τον τρόπο έκφρασης των τελευταίων σαράντα χρόνων ενάντια στο κύριο ρεύμα της Pop Art και τις επιταγές της μοντέρνας τέχνης. Παρά τις σαφείς διαφορές τους θα συνδεθούν γιά τρία χρόνια στο στούντιο και θα προκαλέσουν συνειρμούς και υπόνοιες σύστασης μιάς νέας προραφαηλιτικής αδελφότητας. Με το πέρασμα του χρόνου, το στούντιο αυτό θα γίνει νεορομαντικός θρύλος αντίστασης στην κατεστημένη τέχνη του ασυνείδητου.
Η ζωγραφική μετά τον Ντεκαντεντισμό, τους Ιμπρεσιονιστές και το τέλος της Art Nouveau, κατάντησε τέχνη ανίκανων και απατεώνων. H μοντέρνα τέχνη ως αποτύπωση της σαπίλας του 20ου αιώνα, παραβίασε όλους τους αισθητικούς κανόνες και αντί γιά πρωτοποριακή πρόκληση με νόημα, αποδείχτηκε ακατάληπτο όραμα γιά παρανοϊκούς. Ένα απίθανο τσίρκο άμορφων τεράτων του ασυνείδητου με πολλά παρακλάδια - Εξπρεσιονισμός, Φουτουρισμός, Ντανταϊσμός, Υπερρεαλισμός, Κυβισμός, Αφηρημένη Τέχνη - κήρυξε καθολικό πόλεμο στην αισθητική, την ευαισθησία και την συνειδητή δημιουργία. Και δεν είναι περίεργο που επικράτησαν σε έναν κόσμο που ήδη οι βασικές αξίες είχαν ξεχαστεί και κυριαρχούσε η οικονομία των καταναλωτών και η δημοκρατία των βλακών.
Ενάντια στη μοντέρνα τέχνη η νεορομαντική αδελφότητα θα γίνει πόλος έλξης γιά φιλότεχνους με παραδοσιακά πρότυπα. Γιατί μπορεί στα επίσημα κέντρα των τεχνών διαταραγμένοι τεχνοκριτικοί να εκθείαζαν εκτρώματα, όμως στις υποτιμημένες σχολές των εικονογράφων η αληθινή ζωγραφική διατηρούσε ένα ελάχιστο επίπεδο αξιοπρέπειας και έτρεφε κρυφούς θαυμαστές. Έτσι ή αλλοιώς, η εξέλιξη της λαθραίας ένατης τέχνης και τα εξώφυλλα μυθιστορημάτων φαντασίας προσέφεραν καταφύγιο και συντηρούσαν δεξιοτέχνες του είδους.
Ήταν σχεδόν συνομήλικοι (γεν. 1949, 1947, 1944, 1948 αντίστοιχα), γνωρίζονταν από την κοινή πορεία τους στα κόμικς (Conan the Barbarian, The Shadow, Idyl, Swamp Thing) και όλοι τους προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τις προθεσμίες και την εμπορευματοποίηση των περιοδικών εκδόσεων. Δεν ήταν εύκολο να συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο. Σπάνια ζωγράφιζαν μαζί, όμως αντάλλασαν ιδέες, συζητούσαν κοινά προβλήματα και εμπνέονταν ο ένας από τον άλλο. Έβλεπαν τα έργα τους σε εξέλιξη κι αυτό ενίσχυε την ευγενή άμιλλα και την δημιουργική τους διάθεση. Βέβαια ο διαφορετικός τους χαρακτήρας θα οδηγούσε σύντομα στο τέλος του στούντιο, όχι όμως πριν προλάβουν να διαδόσουν μιά νέα ρομαντική φιλολογία.
Η ομορφιά δημιουργεί αλήθεια και η εικόνα της Μέδουσας επανέρχεται στο προσκήνιο. Ενεργοποιούνται ξανά βασικές αρχές και κανόνες, ιδιόρρυθμα, μακάβρια και γκροτέσκα στοιχεία και επίσης επικά και σκοτεινά θέματα: Συμβολισμός και αναχρονισμοί, μαγική δράση, αδιαφορία γιά τον πραγματικό κόσμο και μιά νέα προσέγγιση στη μυθολογία. Επίσης μυστήριο, μεταφυσική, θρησκεία, ερωτισμός, απαισιοδοξία, ομορφιά της παρακμής, απατηλοί πόθοι και μελαγχολία.
Όλα αυτά θα αποτυπωθούν στο ομαδικό τους βιβλίο τέχνης, που θα συλλάβει το πνεύμα της εποχής και θα εκδοθεί με το κλείσιμο του στούντιο.
Οι τέσσερις συγκάτοικοι τελικά θα χωρίσουν και ο καθένας θα χαράξει την δική του πορεία. Κατά την προσωπική μου άποψη, οι τρείς από αυτούς (ο Jeffrey Jones, ο Barry Smith και ο Michael Kaluta) συγκαταλέγονται μεταξύ των σημαντικότερων ζωγράφων του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, αμέσως μετά τον πρώτο, τον μεγάλο Frank Frazetta.
Χρωστάω πολλά στο στούντιο και στις περίεργες συγγένειες των νέων ρομαντικών. Αν μη τι άλλο μπορώ πιά να συνδυάζω ενσυνείδητα τον βάρβαρο Κιμμέριο με τις αγγελικές ντάμες των Προραφαηλιτών και να χαίρομαι γιά την κοινή τους προέλευση.
Το ομώνυμο βιβλίο THE STUDIO: Kυκλοφόρησε το 1979 από την Dragon’s Dream. Σαν συλλέκτης έχω βέβαια στην κατοχή μου ένα σπάνιο αντίτυπο, υπογεγραμμένο από τον Jeffrey Jones.
Οι τρείς εικόνες:
Το σήμα του στούντιο.
Φωτογραφία των τεσσάρων την εποχή του στούντιο, με ύφος και εμφάνιση Rock μπάντας της εποχής.
Το εξώφυλλο του βιβλίου.
Τα τέσσερα έργα:
Sibyl του Barry Smith,
The Hold του Jeffrey Jones,
Children of the Twilight του Michael Kaluta,
You’re new around here, aren’t you ? του Berni Wrightson.
Κρίμα!: Που ο Jeffrey Jones πριν μερικά χρόνια προσπάθησε αποτυχημένα να αλλάξει φύλο...!